TEZAT SANATI
Aralarındaki bir ilgiden dolayı aynı konu ile ilgili karşıt kavramları ya da özelliklerin bir arada kullanılmasıdır.
*Ağlarım hatıra geldikçe gülüşlerimiz.
*Gülmek ol goncaya münasiptir.
Ağlamak bu dil-i hazine gerek.
*Neden böyle düşman görünürsünüz.
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar.
*Bende gördüm güneşin doğarken battığını
MÜBALAĞA (ABARTMA) SANATI
Bir varlığın, olayın ya da durumun olduğundan büyük ya da küçük gösterilmesine mübalağa denir.
*Alem sele gitti gözlerimin yaşından.
*Ölüm indirmede gökler,ölü püskürtme de yer
O ne müthiş tipidir;savurur enkaz-ı beşer.
*Aramazdık gece mehtabı yüzün parlarken
Bir uzak yıldıza benzedi güneş sen varken.
HÜSN-İ TALİL SANATI
Bir olgunun gerçek nedeni bilindiği halde onu başka bir nedenden oluyormuş gibi gösterme sanatıdır.Gerçek sebep inkar edilerek yerine heyecan verecek bir neden gösterilir.Gösterilen neden güzel olmalıdır.
*Ateşten kızaran bir gül ararda
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi
*Hak-i payine yetem der ömürlerdir muttasıl
Başını taştan taşa urup gezer avare su.
*O kadar çaldı ki yürekten
Türküler aşındırdı kavalı.
TEVRİYE SANATI
Nükte yapmak için iki anlamı bulunan bir sözcüğün uzak anlamını kastederek kullanma sanatıdır.
*Bir buse mi bir gül mü dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.
*Sordum nigara dediler ahbab
Semt-i vefa’da doğru yoldadır.
*Bize Tahir efendi kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahir’dir
TECAHÜL-İ ARİF SANATI
Bir nükte yapmak için bildiği bir şeyi bilmezlikten gelmeye tecahül-i arif denir.
*Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
*Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Su insanı boğar,ateş yakarmış.
*Göz gördü,Gönül sevdi seni yüzüm mahım
Kurbanın olam varmı benim bunda günahım.
TELMİH SANATI
Bir mısrada veya cümlede geçmişte yaşanmış olan,herkesçe bilinen bir olayı veya şahsı hatırlatmaya telmih denir.
*Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhidi
Bedri aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
*Aşk-ı sadık menem Mecnun’un adı var.
KİNAYE SANATI
Bir kelimeyi veya sözcük grubunu hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde kullanmaya kinaye denir.Kinaye de mecaz anlam kastedilir.
*Kötü gününde elinden tuttu.
*Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
*Ali gözü açık bir çocuktur.
TARİZ (İRONİ) SANATI
Birini küçük düşürmek ve onunla alay etmek amacıyla sözün ya da kavramın gerçek ve mecaz anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektedir.
*Düşük alan bir öğrenciye:’’Allah nazardan korusun,bu ne büyük başarı.’’demek gibi.
*Bize kafir demiş müfti efendi.
Tutalım ben ona diyem müselman
Varıldıkta yarın rüz-ı mahşerde
İkimiz de çıkarız anda yalan
TENASÜP SANATI
Anlam bakımından aralarında ilgi bulunan iki veya daha fazla kelimenin bir arada (beyit-mısra- dörtlük) kullanılmasına denir.
*Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib
*Nedir bu zulüm,bu haksızlık,bu işkence...?
LEFF-Ü NEŞİR (TOPLAYIP DAĞITMA) SANATI
Birinci mısrada toplanan en az iki kavramın ikinci mısrada bir benzerinin söylenmesine denir.
*Gönlümde ateştin,gözümde yaştın
Ne diye tutuştun,ne diye taştın.
*Biz denizde kaptan,ovada çiftçi,şehirde esnaf olan,
Biz gemi yürüten,tarla süren,alış-veriş yapan.
CİNAS SANATI
Mısra sonlarında sesteş sözcüklerle yapılan uyaklara cinas sanatı denir.
*Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan da bu akıbet yer yer seni.
*Bu ne güzel bir gül
Hiç ağlama hep gül.
SECİ
Düz yazıda,kelimelerin kafiyeli olacak şekilde sıralanmasına denir
* "Hisarad Türk’ün kuvveti,Küçüksu’da neşesi,Kağıthane’de zevk ve şevki,Eyüp’te manevi yazı surlarda atılışı,hava gibi tenefüs edilir,o kadar barizdir."
ALİTERASYON
Mısra veya beyitte ahenk oluşturacak şekilde aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasına denir.
*Dest busı arzusuyla ger ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım sunun anınla yare su.
Aralarındaki bir ilgiden dolayı aynı konu ile ilgili karşıt kavramları ya da özelliklerin bir arada kullanılmasıdır.
*Ağlarım hatıra geldikçe gülüşlerimiz.
*Gülmek ol goncaya münasiptir.
Ağlamak bu dil-i hazine gerek.
*Neden böyle düşman görünürsünüz.
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar.
*Bende gördüm güneşin doğarken battığını
MÜBALAĞA (ABARTMA) SANATI
Bir varlığın, olayın ya da durumun olduğundan büyük ya da küçük gösterilmesine mübalağa denir.
*Alem sele gitti gözlerimin yaşından.
*Ölüm indirmede gökler,ölü püskürtme de yer
O ne müthiş tipidir;savurur enkaz-ı beşer.
*Aramazdık gece mehtabı yüzün parlarken
Bir uzak yıldıza benzedi güneş sen varken.
HÜSN-İ TALİL SANATI
Bir olgunun gerçek nedeni bilindiği halde onu başka bir nedenden oluyormuş gibi gösterme sanatıdır.Gerçek sebep inkar edilerek yerine heyecan verecek bir neden gösterilir.Gösterilen neden güzel olmalıdır.
*Ateşten kızaran bir gül ararda
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi
*Hak-i payine yetem der ömürlerdir muttasıl
Başını taştan taşa urup gezer avare su.
*O kadar çaldı ki yürekten
Türküler aşındırdı kavalı.
TEVRİYE SANATI
Nükte yapmak için iki anlamı bulunan bir sözcüğün uzak anlamını kastederek kullanma sanatıdır.
*Bir buse mi bir gül mü dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.
*Sordum nigara dediler ahbab
Semt-i vefa’da doğru yoldadır.
*Bize Tahir efendi kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahir’dir
TECAHÜL-İ ARİF SANATI
Bir nükte yapmak için bildiği bir şeyi bilmezlikten gelmeye tecahül-i arif denir.
*Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
*Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Su insanı boğar,ateş yakarmış.
*Göz gördü,Gönül sevdi seni yüzüm mahım
Kurbanın olam varmı benim bunda günahım.
TELMİH SANATI
Bir mısrada veya cümlede geçmişte yaşanmış olan,herkesçe bilinen bir olayı veya şahsı hatırlatmaya telmih denir.
*Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhidi
Bedri aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
*Aşk-ı sadık menem Mecnun’un adı var.
KİNAYE SANATI
Bir kelimeyi veya sözcük grubunu hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde kullanmaya kinaye denir.Kinaye de mecaz anlam kastedilir.
*Kötü gününde elinden tuttu.
*Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
*Ali gözü açık bir çocuktur.
TARİZ (İRONİ) SANATI
Birini küçük düşürmek ve onunla alay etmek amacıyla sözün ya da kavramın gerçek ve mecaz anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektedir.
*Düşük alan bir öğrenciye:’’Allah nazardan korusun,bu ne büyük başarı.’’demek gibi.
*Bize kafir demiş müfti efendi.
Tutalım ben ona diyem müselman
Varıldıkta yarın rüz-ı mahşerde
İkimiz de çıkarız anda yalan
TENASÜP SANATI
Anlam bakımından aralarında ilgi bulunan iki veya daha fazla kelimenin bir arada (beyit-mısra- dörtlük) kullanılmasına denir.
*Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib
*Nedir bu zulüm,bu haksızlık,bu işkence...?
LEFF-Ü NEŞİR (TOPLAYIP DAĞITMA) SANATI
Birinci mısrada toplanan en az iki kavramın ikinci mısrada bir benzerinin söylenmesine denir.
*Gönlümde ateştin,gözümde yaştın
Ne diye tutuştun,ne diye taştın.
*Biz denizde kaptan,ovada çiftçi,şehirde esnaf olan,
Biz gemi yürüten,tarla süren,alış-veriş yapan.
CİNAS SANATI
Mısra sonlarında sesteş sözcüklerle yapılan uyaklara cinas sanatı denir.
*Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan da bu akıbet yer yer seni.
*Bu ne güzel bir gül
Hiç ağlama hep gül.
SECİ
Düz yazıda,kelimelerin kafiyeli olacak şekilde sıralanmasına denir
* "Hisarad Türk’ün kuvveti,Küçüksu’da neşesi,Kağıthane’de zevk ve şevki,Eyüp’te manevi yazı surlarda atılışı,hava gibi tenefüs edilir,o kadar barizdir."
ALİTERASYON
Mısra veya beyitte ahenk oluşturacak şekilde aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasına denir.
*Dest busı arzusuyla ger ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım sunun anınla yare su.
